خلع ید چیست و چگونه می‌توان برای آن دادخواست تنظیم کرد؟
این دعوی حقوقی یکی از مهم‌ترین و پرکاربردترین دعاوی در حقوق اموال و مالکیت است که بسیاری از مالکان با آن مواجه می‌شوند. این دعوا معمولاً زمانی مطرح می‌شود که شخصی بدون اجازه مالک، ملک او را تصرف کرده و از تخلیه آن خودداری می‌نماید. در این مقاله به بررسی مفهوم، شرایط، نحوه طرح دعوا و تفاوت آن با دعاوی مشابه مانند تخلیه ید و تصرف عدوانی خواهیم پرداخت.
مفهوم خلع ید
این نوع دعوی تصرف، به زبان ساده، به معنای بیرون کردن متصرف غیرقانونی از ملک است. این دعوا توسط مالک رسمی و قانونی ملک علیه شخصی که بدون مجوز ملک را در اختیار دارد، مطرح می‌شود.
شرایط اقامه دعوای خلع ید
برای اینکه این دعوی قابل پذیرش باشد، وجود شرایط زیر الزامی است:
غیرمنقول بودن ملک: دعوای خلع ید تنها نسبت به اموال غیرمنقول (مانند خانه، زمین و…) مطرح می‌شود.
مالکیت رسمی: خواهان باید مالک رسمی ملک باشد و سند مالکیت رسمی ارائه دهد.
تصرف غیرقانونی خوانده: شخصی که ملک را در تصرف دارد، باید بدون مجوز قانونی یا قراردادی در ملک باشد.
مراحل طرح دعوای خلع ید
جمع‌آوری مدارک (مانند سند مالکیت، استعلام ثبتی، نقشه و کروکی ملک)
تنظیم دادخواست از طریق دفاتر خدمات الکترونیک قضایی
ارائه دادخواست به دادگاه صالح (دادگاه محل وقوع ملک)
رسیدگی و صدور حکم و در صورت لزوم اجرای آن توسط اجرای احکام دادگستری
برای اطلاع از مراحل قضایی، درگاه ملی خدمات قضایی را مشاهده کنید.
تفاوت خلع ید با تخلیه ید و تصرف عدوانی
| موضوع | خلع ید | تخلیه ید | تصرف عدوانی |
|---|---|---|---|
| وضعیت تصرف | غاصبانه | قراردادی | غاصبانه |
| وجود قرارداد | ندارد | دارد | ندارد |
| دادگاه صالح | حقوقی | حقوقی | کیفری یا حقوقی |
| نیاز به سند رسمی | بله | بله | حقوقی خیر، کیفری بله |
نمونه دادخواست خلع ید
خواهان: آقای/خانم [نام خواهان]
خوانده: آقای/خانم [نام خوانده]
وکیل یا نماینده قانونی: در صورت وجود
خواسته: تقاضای صدور حکم خلع ید از پلاک ثبتی ………. ملک واقع در [نشانی کامل ملک]
دلایل و مستندات:
سند مالکیت رسمی شماره [شماره سند]
استعلام ثبتی
گزارش کارشناس رسمی دادگستری (در صورت وجود)
شهادت شهود (در صورت نیاز)
فتوکپی مصدق مدارک شناسایی
شرح دادخواست:
احتراماً به استحضار می‌رساند، اینجانب مالک قانونی پلاک ثبتی شماره [شماره پلاک ثبتی] بخش [شماره بخش ثبتی] واقع در [نشانی ملک] می‌باشم. متأسفانه خوانده بدون اذن و اجازه قانونی و بدون داشتن هیچ‌گونه قراردادی، اقدام به تصرف غیرقانونی در ملک موصوف نموده و از تخلیه آن خودداری می‌نماید. علی‌رغم تذکرات شفاهی و اخطارهای لازم، وی از خروج از ملک امتناع نموده و با این اقدام، موجبات تضییع حقوق قانونی اینجانب را فراهم ساخته است.
با توجه به مراتب فوق و استناد به مواد ۳۰، ۳۱ و ۳۳ قانون مدنی و ماده ۱۵۸ قانون آیین دادرسی مدنی، تقاضای صدور حکم دایر بر خلع ید خوانده از ملک موصوف و اعاده آن به تصرف اینجانب مورد استدعاست.
با تقدیم احترام
امضاء – تاریخ
سؤالات متداول
۱. اگر ملک هنوز سند رسمی نداشته باشد، آیا می‌توان خلع ید کرد؟
خیر، برای این دعوی ارائه سند رسمی ضروری است. در غیر این صورت ممکن است دعوای تصرف عدوانی مطرح شود.
۲. هزینه دادرسی چقدر است؟
هزینه دادرسی بر مبنای ارزش منطقه‌ای ملک محاسبه می‌شود و در زمان ثبت دادخواست در دفتر خدمات قضایی پرداخت می‌شود. محاسبه هزینه در سامانه عدل ایران.
منابع معتبر
📌 رأی وحدت رویه شماره ۶۷۲ دیوان عالی کشور
این رأی تأکید می‌کند که طرح دعوای خلع ید بدون اثبات مالکیت رسمی قابل استماع نیست.
منبع: صلح؛ مرجع حقوقی ایران
📌 نظریات مشورتی اداره کل حقوقی قوه قضائیه
این نظریات به بررسی شرایط پذیرش دعوای خلع ید و مستندات قانونی مرتبط می‌پردازد.
منبع: پایگاه قوانین ایران
جمع‌بندی
خلع ید یکی از مهم‌ترین ابزارهای حقوقی برای دفاع از حقوق مالکانه است. آشنایی با اصول و نحوه طرح این دعوا برای تمامی مالکان املاک ضروری است. اگر ملکی دارید که در تصرف غیرقانونی قرار گرفته، پیشنهاد می‌کنیم پیش از اقدام حقوقی، با وکیل متخصص در دعاوی ملکی مشورت کنید تا در کوتاه‌ترین زمان، بهترین نتیجه حاصل شود.